द्राक्षावरील मिलीबग्ज् (पिठ्या ढेकूण)चे असे करा नियंत्रण

या किडीमुळे द्राक्ष घडाचे फार नुकसान होते. या किडीचा मादी गुलाबी रंगाची असून अंगावर पांढरट मेणचट पदार्थाचे आवरण असते. अंडी नारंगी रंगाची असतात व या अंड्यातून नारंगी रंगाचीच पिल्ले बाहेर पडतात. दोन्ही प्रौढ कीड आणि पिले पानातील, फुटव्यातील आणि घडातील रस शोषतात. त्यामुळे पानाचे व घडाचे फार नुकसान होते.

जीवनक्रम : मिलीबग्जच्या ज्या सहा जाती आहेत त्यापैकी जास्त प्रमाणात आढळणारी व नुकसान करणारी जात म्हणजे मॅकोनेलिकॉक्स र्हिस्टस ही कीड सालीखाली पानांच्या देठांच्या खाचीत, फांद्याच्या जोडावर घडांच्या आतील बाजूस लपून बसते. मादीचे शरीर अंडाकृती सपाट आणि मऊ असते. शरीराचा रंग लालसर असतो. तिच्या अंगावर मेणचट पदार्थाचे आवरण असते. मादी सैलसर कापसासारख्या पुंजक्यात 500 पर्यंत अंडी एका आठवड्यात घालते. अंडी नारंगी पिल्ले बाहेर पडतात.या अंड्यातून पाच ते दहा दिवसांनी नारंगी पिल्ले बाहेर पडतात. ती वेलीच्या ओलांड्यावर वाढ होत असलेल्या कोवळ्या भागावर तळ ठोकतात. बाल्यावस्था 20 ते 21 दिवसांची असते. मादीची प्रौढावस्था 17 ते 18 दिवसात पूर्ण होते. 30 दिवसात असते. 30 दिवसात या किडीचा जीवनक्रम पूर्ण होतो. पिल्ले आणि प्रौढ मिलीबग्ज नवीन फुटीतून, पानातून रस शोषतात. या किड्यांच्या शरीरातून चिकट गोड पदर्था बाहेर पडतो. या चिकट गोड पदार्थावर काळी बुरशी वाढते त्यामुळे पानांची कर्ब ग्रहण शक्ती कमी होऊन वाढ खुंटते. सर्वांत जास्त नुकसान द्राक्षघडांचे होते. मण्यातील गोडीचे प्रमाण कमी होते. त्यामुळे अशा घडांना बाजारात योग्य किंमत मिळत नाही.

व्यवस्थापन : मशागतीचे नियंत्रण : छाटणीनंतर वाळलेली, गळालेली पाने, मिलीबग्ज  ग्रस्त काड्या गोळाकरून नष्ट कराव्यात. त्यामुळे या किडीच्या सर्व अवस्थांवर नियंत्रण येऊ शकेल. वेलीवर बर्डटँगल फूट किंवा ट्रॅक ट्रॅपचा वापर केल्यास मिलीबग्ज या टोकाकडून त्या टोकाकडचा संचार कमी होईल. याचा वापर मिलीबग्जची लक्षणे दिसण्यापूर्वीच करावा. तसेच सिताफळ जास्वंद, पेरू, भेंडी, कापूस व तुती ही झाडे बागेत किंवा बागेच्या शेजारी वाढू देऊ नये कारण या झाडांवरून मुंग्याच्या मार्फत मिलीबग्ज किडीचा प्रादुर्भाव होत असतो. मिलीबग्जचा प्रसार हा मुंग्यामार्फत मातीतून वेलीवर होत असतो. म्हणून मुंग्याच्या वारूळांचा शोध घेऊन ती नष्ट करावीत.

जैविक नियंत्रण : जानेवारी महिन्यामध्ये ऑस्टेलियन लेडिबीटल हे भुंगेरे एकरी 1000 ते 1500 या प्रमाणात वेलीवर सांडावे. एक भुंगेरे 900 ते 1500 अंडी किंवा 300 पिले अथवा 30 प्रौढ मिलीबग्ज त्याच्या जीवनक्रमात खात असतो. असे भुंगेरे संध्याकाळच्या वेळेला सोडावेत. चांगल्या दर्जाच्या जैविक किटकनाशकांचा वापर करावा. फवारणीच्या पाच ते दहा दिवसाच्या काळात इतर बुरशीनाशकांची फवारणी करू नये.

जैविक किटकनाशकांचा वापर : वेेगवेगळ्या नियमुक्त किटकनाशकांचा वापर करून या किडीवर नियंत्रण करता येते. त्यासाठी 0.3टक्के पाच मिली/लिटर किंवा 1 टक्के 2.5 मिली/लिटर किंवा एक मिली/लिटर या प्रमाणात फवारणी करावी.

रासायनिक किटकनाशकांचा वापर : मिलीबग्जच्या नियंत्रणासाठी किटकनाशके जसे क्लोरोपायरोफॉस 20 ईसी दोन मिली/लिटरच्या फवारणीसाठी वापर करावा. याचा वापर डोळे फुटव्यापूर्वीच करावा तसेच मिथोमिलची 40 एसपी. एक ग्रॅम/लिटर किंवा डायक्लोरोवॉस 76 डब्लू एस सी दोन मिली/ लिटर किंवा मॅलेथिऑन 50 ईसी दोन मिली/लिटर या किटकनाशकांचा फवारणीसाठी वापर करून मिलीबग्जची कीड आटोक्यात आणता येते.

डॉ. एन. एस. कुलकर्णी शास्त्रज्ञ, रा. द्रा. सं. केंद्र, पुणे.